In België worden 353.312 mensen uitgesloten van gokken. Dat blijkt uit cijfers die De Tijd opvroeg bij de Kansspelcommissie, de waakhond van de goksector. Eind 2013 stonden nog maar 235.321 mensen op die lijst. Dat komt neer op een stijging van 50 procent. Het gaat om het grootste aantal mensen sinds de start van het systeem met geblokkeerde spelers in 2010.

Indicator voor verslaving

De zwarte lijst is de beste indicator voor verslaving. Daar bestaan geen andere statistieken over, evenmin als over het aantal verslaafden in behandeling door een gebrek aan registratie.

Niet iedereen op de zwarte lijst is een probleemgokker. Er staan ook 56.000 mensen op met een beroep dat hun verbiedt te gokken. Het gaat om deurwaarders, notarissen, magistraten en politieagenten. De reden is dat ze met een gokschuld het risico lopen gechanteerd te worden.

Op de zwarte lijst staan nog vier groepen.

De grootste groep, die de voorbije vier jaar bijna verdubbelde, is uitgesloten van gokken door een uitspraak van een rechter. Het gaat om geesteszieken, gehandicapten, criminelen en mensen met schulden die onder de budgetcontrole van het OCMW vallen.

Daarnaast is er een verbod voor mensen in collectieve schuldregeling, met een afbetalingsplan voor hun schuldeisers. Hun aantal steeg sinds 2013 met een derde tot bijna 112.000.

Topje van de ijsberg

Ruim 31.000 mensen lieten zich vrijwillig op de lijst plaatsen, de helft meer dan vier jaar geleden. Ten slotte werden 463 mensen op vraag van hun familie op de lijst gezet, vier keer meer dan in 2013. Enkel die laatste twee groepen staan op de lijst omdat ze directe gokproblemen hebben.

Preventiewerkers stellen dat de zwarte lijst maar het topje van de ijsberg is. Ze beweren dat maximaal een op de tien probleemgokkers geregistreerd staat. Schattingen gaan uit van bijna een half miljoen risico-, probleem- en verslaafde gokkers. Dat is 6 procent van de Belgische bevolking boven 18 jaar.

Een andere graadmeter is dat de Kansspelcommissie in België ruim 800.000 geregistreerde spelers telt. Het gaat over online gokkers die zich wettelijk moeten registreren voor ze actief worden op legale wedsites. Er zijn daarnaast schattingen dat 5,7 miljoen Belgen wel eens gokken.

Geen definitie

Er bestaat geen echte definitie van wat een gokverslaving is. Het Vlaamse expertisecentrum voor Alcohol en Andere Drugs stelt op basis van wetenschappelijk onderzoek dat probleemgokkers snel de helft van hun inkomen vergokken. Gemiddeld gaat het om bijna 1.000 euro per maand.

De zwarte lijst is niet waterdicht. Alleen casino’s en speelautomatenhallen zijn verplicht de namen van hun klanten – in de gokzalen en op hun websites – te controleren in EPIS, de elektronische databank met uitgesloten spelers.

Dat gebeurt niet voor bingokasten in cafés. Die werken met een identiteitskaart, maar dat systeem is simpel te omzeilen. De grootste blinde vlek zijn de bookmakers, wedkantoren en krantenwinkels die evenmin een EPIS-check moeten doen.

Live betting

Die vrijstelling roept vragen op, nu krantenwinkels als gokkantoren opereren. Gokbedrijven zetten er terminals voor ‘live betting’, een erg verslavende gokvariant met honderden wedopties, waarop geen enkele controle is.

‘Er zit een wetgevend initiatief in de pijplijn om de identiteitschecks uit te breiden. Daarnaast is het de bedoeling de controles voor de uitgesloten beroepen te verstrengen. Die omzeilen nu te gemakkelijk het verbod’, stelt de Kansspelcommissie.

Amper hulp

Er klinkt ook striemende kritiek dat gokverslaafden amper in de aangepaste hulpverlening terechtkunnen. Ze belanden in groepen voor drugs- en alcoholverslaving, waar veel gokkers weliswaar ook mee kampen, maar die volgens artsen een andere behandeling vragen. Hulpverleners moeten verslaafden noodgedwongen doorverwijzen naar privéklinieken, tot in Zuid-Afrika toe.

De oppositiepartij sp.a wijst op beleidsrapporten, onder meer van de Hoge Gezondheidsraad, die stellen dat het zorgaanbod ruim onvoldoende is. ‘Een nota van de overheidswerkgroep Gokken komt uit op één zelfhulpgroep, drie centra voor geestelijke gezondheidszorg met een specifiek aanbod, twee hulplijnen en een website.’

Probleem neemt toe

Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen (CD&V) krijgt signalen dat het probleem in Vlaanderen toeneemt. ‘Ik heb het in 2016 op de agenda van de Vlaamse cel Drugsbeleid geplaatst. Vlaanderen financiert mee de website Gokhulp.be, die zelfhulp en begeleiding aanbiedt. De site telde in 2017 116.376 bezoekers, 200 aanmeldingen voor zelfhulp en 80 voor begeleiding.’

Vandeurzen wijst ten slotte op de nieuwe regeling waarbij een bezoek aan de psycholoog beperkt wordt terugbetaald. ‘Dat zal ook helpen.’